|
کوروش بزرگ (۵۷۶ ۵۲۹ پیش از میلاد)، همچنین معروف به کوروش دومنخستین شاه و بنیان گذار دودمان شاهنشاهی هخامنشی است. شاه پارسی، به خاطر بخشندگی، بنیان گذاشتن حقوق بشر، پایه گذاری نخستین امپراتوری چند ملیتی و بزرگ جهان، آزادکردن برده ها و بندیان، احترام به دین ها و کیش های گوناگون، گسترش تمدن و غیرهشناخته شده است.
ایرانیان کوروش را پدر و یونانیان، که وی سرزمین های ایشان راتسخیر کرده بود، او را سرور و قانونگذار می نامیدند. یهودیان این پادشاه را بهمنزله مسح شده توسط پروردگار بشمار می آوردند، ضمن آنکه بابلیان او را مورد تأییدمردوک می دانستند.
تبار کوروش از جانب پدرش به پارس ها می رسد که برای چند نسل برانشان(شمال خوزستان کنونی)، در جنوب غربی ایران، حکومت کرده بودند.
کوروش درباره خاندانش بر سفالینهٔ استوانه شکلی محل حکومت آن هارا نقش کرده است. بنیانگذار سلسلهٔ هخامنشی، شاه هخامنش انشان است. پس از مرگ او،فرزندش چا ایش پیش به حکومت انشان رسید.
حکومت چا ایش پیش نیز پس از مرگش توسط دو نفر از پسرانش کوروشاول شاه انشان و آریارامن شاه پارس دنبال شد. سپس، پسران هر کدام، به ترتیب کمبوجیهاول شاه انشان و آرشام شاه پارس، بعد از آن ها حکومت کردند.
کمبوجیه اول با شاهدخت ماندانا دختر ایشتوویگو (آژی دهاک یاآستیاگ) پادشاه ماد ازدواج کرد و کوروش بزرگ نتیجه این ازدواج بود.
تاریخ نویسان باستانی از قبیل هرودوت، گزنفون وکتزیاس دربارهچگونگی زایش کوروش اتفاق نظر ندارند.
اگرچه هر یک سرگذشت تولد وی را به شرح خاصی نقل کرده اند، اماشرحی که آنها درباره ماجرای زایش کوروش ارائه داده اند، بیشتر شبیه افسانه می باشد.
تاریخ نویسان نامدار زمان ما همچون ویل دورانت و پرسی سایکس وحسن پیرنیا، شرح چگونگی زایش کوروش را از هرودوت برگرفته اند. بنا به نوشته هرودوت،آژی دهاک شبی خواب دید که از دخترش آنقدر آب خارج شد که همدان و کشور ماد و تمامسرزمین آسیا را غرق کرد.
آژی دهاک تعبیر خواب خویش را از مغ ها پرسش کرد. آنها گفتند ازاو فرزندی پدید خواهد آمد که بر ماد غلبه خواهد کرد. این موضوع سبب شد که آژی دهاکتصمیم بگیرد دخترش را به بزرگان ماد ندهد، زیرا می ترسید که دامادش مدعی خطرناکیبرای تخت و تاج او بشود. بنابر این آژی دهاک دختر خود را به کمبوجیه اول شاه آنشانکه خراجگزار ماد بود، به زناشویی داد.
ماندانا پس از ازدواج با کمبوجیه باردار شد و شاه این بار خوابدید که از شکم دخترش تاکی رویید که شاخ و برگهای آن تمام آسیا را پوشانید.
پادشاه ماد، این بار هم از مغ ها تعبیر خوابش را خواست و آنهااظهار داشتند، تعبیر خوابش آن است که از دخترش ماندانا فرزندی بوجود خواهد آمد کهبر آسیا چیره خواهد شد
آستیاگ بمراتب بیش از خواب اولش به هراس افتاد و از این رودخترش را به حضور طلبید.
دخترش به همدان نزد وی آمد. پادشاه ماد بر اساس خوابهایی کهدیده بود از فرزند دخترش سخت وحشت داشت، پس زادهٔ دخترش را به یکی از بستگانش بنامهارپاگ، که در ضمن وزیر و سپهسالار او نیز بود، سپرد و دستور داد که کوروش را نابودکند.
هارپاگ طفل را به خانه آورد و ماجرا را با همسرش در میان گذاشت. در پاسخ به پرسش همسرش راجع به سرنوشت کوروش، هارپاگ پاسخ داد وی دست به چنینجنایتی نخواهد آلود، چون یکم کودک با او خوشایند است و دوم چون شاه فرزندان زیادندارد دخترش ممکن است جانشین او گردد، در این صورت معلوم است شهبانو با کشندهفرزندش مدارا نخواهد کرد.
پس کوروش را به یکی از چوپان های شاه به نام مهرداد (میترادات) داد و از از خواست که وی را به دستور شاه به کوهی در میان جنگل رها کند تا طعمهٔددان گردد.
چوپان کودک را به خانه برد. وقتی همسر چوپان به نام سپاکو ازموضوع با خبر شد، با ناله و زاری به شوهرش اصرار ورزید که از کشتن کودک خودداری کندو بجای او، فرزند خود را که تازه زاییده و مرده بدنیا آمده بود، در جنگل رها سازد.
مهرداد شهامت این کار را نداشت، ولی در پایان نظر همسرش راپذیرفت. پس جسد مرده فرزندش را به ماموران هارپاگ سپرد و خود سرپرستی کوروش را بهگردن گرفت.
روزی کوروش که به پسر چوپان معروف بود، با گروهی از فرزندانامیرزادگان بازی می کرد. آنها قرار گذاشتند یک نفر را از میان خود به نام شاه تعیینکنند و کوروش را برای این کار برگزیدند.
کوروش همبازیهای خود را به دسته های مختلف بخش کرد و برای هر یکوظیفه ای تعیین نمود و دستور داد پسر آرتم بارس را که از شاهزادگان و سالاران درجهاول پادشاه بود و از وی فرمانبرداری نکرده بود تنبیه کنند.
پس از پایان ماجرا، فرزند آرتم بارس به پدر شکایت برد که پسر یکچوپان دستور داده است وی را تنبیه کنند.
پدرش او را نزد آژی دهاک برد و دادخواهی کرد که فرزند یک چوپانپسر او را تنبیه و بدنش را مضروب کرده است. شاه چوپان و کوروش را احضار کرد و ازکوروش سوال کرد: «تو چگونه جرأت کردی با فرزند کسی که بعد از من دارای بزرگ ترینمقام کشوری است، چنین کنی؟» کوروش پاسخ داد: «در این باره حق با من است، زیرا همهآن ها مرا به پادشاهی برگزیده بودند و چون او از من فرمانبرداری نکرد، من دستورتنبیه او را دادم، حال اگر شایسته مجازات می باشم، اختیار با توست.»
آژی دهاک از دلاوری کوروش و شباهت وی با خودش به اندیشه افتاد. در ضمن بیاد آورد، مدت زمانی که از رویداد رها کردن طفل دخترش به کوه می گذرد با سناین کودک برابری می کند. بنابراین آرتم بارس را قانع کرد که در این باره دستور لازمرا صادر خواهد کرد و او را مرخص کرد.
سپس از چوپان درباره هویت طفل مذکور پرسشهایی به عمل آورد. چوپان پاسخ داد: «این طفل فرزند من است و مادرش نیز زنده است.» اما شاه نتوانستگفته چوپان را قبول کند و دستور داد زیر شکنجه واقعیت امر را از وی جویا شوند.
چوپان ناچار به اعتراف شد و حقیقت امر را برای آژی دهاک آشکارکرد و با زاری از او بخشش خواست.
سپس آژی دهاک دستور به احضار هارپاگ داد و چون او چوپان را درحضور پادشاه دید، موضوع را حدس زد و در برابر پرسش آژی دهاک که از او پرسید: «باطفل دخترم چه کردی و چگونه او را کشتی؟»
پاسخ داد: «پس از آن که طفل را به خانه بردم، تصمیم گرفتم کاریکنم که هم دستور تو را اجرا کرده باشم و هم مرتکب قتل فرزند دخترت نشده باشم» وماجرا را به طور کامل نقل نمود.
آژی دهاک چون از ماجرا خبردار گردید خطاب به هارپاگ گفت: امشببه افتخار زنده بودن و پیدا کردن کوروش جشنی در دربار برپا خواهم کرد. پس تو نیز بهخانه برو و خود را برای جشن آماده کن و پسرت را به اینجا بفرست تا با کوروش بازیکند. هارپاگ چنین کرد.
از آن طرف آژی دهاک مغان را به حضور طلبید و در مورد کورش وخوابهایی که قبلاً دیده بود دوباره سوال کرد و نظر آنها را پرسید. مغان به وی گفتندکه شاه نباید نگران باشد زیرا رویا به حقیقت پیوسته و کوروش در حین بازی شاه شدهاست پس دیگر جای نگرانی ندارد و قبلاً نیز اتفاق افتاده که رویاها به این صورتتعبیر گردند.
شاه از این ماجرا خوشحال شد. شب هنگام هارپاگ خوشحال و بی خبراز همه جا به مهمانی آمد. شاه دستور داد تا از گوشتهایی که آماده کرده اند بههارپاگ بدهند ؛ سپس به هارپاگ گفت می خواهی بدانی که این گوشتهای لذیذ که خوردیچگونه تهیه شده اند.سپس دستور داد ظرفی را که حاوی سر و دست و پاهای بریده فرزندهارپاگ بود را به وی نشان دهند.
هنگامی که ماموران شاه درپوش ظرف را برداشتند هارپاگ سر و دست وپاهای بریده فرزند خود را دید و گرچه به وحشت افتاده بود خود را کنترل نمود و هیچتغییری در صورت وی رخ نداد و خطاب به شاه گفت: هرچه شاه انجام دهد همان درست است وما فرمانبرداریم.این نتیجه نافرمانی هارپاگ از دستور شاه در کشتن کوروش بود.
کوروش برای مدتی در دربار آژی دهاک ماند سپس به دستور وی عازمآنشان شد. پدر کوروش کمبوجیه اول و مادرش ماندانا از وی استقبال گرمی به عملآوردند. کوروش در دربار کمبوجیه اول خو و اخلاق والای انسانی پارس ها و فنون جنگی ونظام پیشرفته آن ها را آموخت و با آموزش های سختی که سربازان پارس فرامی گرفتندپرورش یافت. بعد از مرگ پدر وی شاه آنشان شد.
بعد از آنکه کوروش شاه آنشان شد در اندیشه حمله به مادافتاد.
دراین میان هارپاگ نقشی عمده بازی کرد.هارپاگ بزرگان ماد را کهاز نخوت و شدت عمل شاهنشاه ناراضی بودند بر ضد ایشتوویگو(آژی دهاک)شورانید و موفقشد، کوروش را وادار کند بر ضد پادشاه ماد لشکرکشی کند و او را شکست بدهد.
با شکست کشور ماد به وسیله پارس که کشور دست نشانده و تابع آنبود، پادشاهی ۳۵ سالهایشتوویگو پادشاه ماد به انتها رسید، اما به گفته هرودوت کوروشبه ایشتوویگو آسیبی وارد نیاورد و او را نزد خود نگه داشت.
کوروش به این شیوه در ۵۴۶ پادشاهی ماد و ایران را به دست گرفت وخود را پادشاه ایران اعلام نمود.
کوروش پس از آنکه ماد و پارس را متحد کرد و خود را شاه ماد وپارس نامید، در حالیکه بابل به او خیانت کرده بود، خردمندانه از قارون، شاه لیدیخواست تا حکومت او را به رسمیت بشناسد و در عوض کوروش نیز سلطنت او را بر لیدی قبولنماید.
اما قارون (کرزوس) در کمال کم خردی به جای قبول این پیشنهاد بهفکر گسترش مرزهای کشور خود افتاد و به این خاطر با شتاب سپاهیانش را از رود هالسی (قزل ایرماق امروزی در کشور ترکیه) که مرز کشوری وی و ماد بود گذراند و کوروش هم بادیدن این حرکت خصمانه، از همدان به سوی لیدی حرکت کرد و دژسارد که آن را تسخیرناپذیر می پنداشتند، با صعود تعدادی از سربازان ایرانی از دیواره های آن سقوط کرد وقارون (کروزوس)، شاه لیدی به اسارت ایرانیان درآمد و کوروش مرز کشور خود را بهدریای روم و همسایگی یونانیان رسانید.
نکته قابل توجه رفتار کوروش پس ازشکست قارون است. کوروش، شاهشکست خورده لیدی را نکشت و تحقیر ننمود، بلکه تا پایان عمر تحت حمایت کوروش زندگیکرد و مردم سارد علی رغم آن که حدود سه ماه لشکریان کوروش را در شرایط جنگی و درحالت محاصره شهر خود معطل کرده بودند، مشمول عفو شدند.
پس از لیدی کوروش نواحی شرقی را یکی پس از دیگری زیر فرمان خوددر آورد و به ترتیب گرگان (هیرکانی)، پارت، هریو (هرات)، رخج، مرو، بلخ، زرنگیانا (سیستان) و سوگود (نواحی بین آمودریا و سیردریا) و ثتگوش (شمال غربی هند) را مطیعخود کرد.
هدف اصلی کوروش از لشکرکشی به شرق، تأ مین امنیت و تحکیم موقعیتبود وگرنه در سمت شرق ایران آن روزگار، حکومتی که بتواند با کوروش به معارضهبپردازد وجود نداشت.
کوروش با زیر فرمان آوردن نواحی شرق ایران، وسعت سرزمین های تحتتابعیت خود را دو برابر کرد. حال دیگر پادشاه بابِل از خیانت خود به کوروش و عهدشکنی در حق وی که در اوائل پیروزی او بر ماد انجام داده بود واقعاً پشیمان شده بود.
البته ناگفته نماند که یکی از دلایل اصلی ترس «نبونید» پادشاهبابِل، همانا شهرت کوروش به داشتن سجایای اخلاقی و محبوبیت او در نزد مردم بابِل ازیک سو و نیز پیش بینی های پیامبران بنی اسرائیل درباره آزادی قوم یهود به دست کوروشاز سوی دیگر بود.
بابل بدون مدافعه در ۲۲ مهرماه سال ۵۳۹ ق.م سقوط کرد و فقط محلهشاهی چند روز مقاومت ورزیدند، پادشاه محبوس گردید و کوروش طبق عادت، در کمال آزادمنشی با وی رفتار کرد و در سال بعد (۵۳۸ق.م) هنگامی که او در گذشت عزای ملی اعلامشد و خود کوروش در آن شرکت کرد.
با فتح بابل مستعمرات آن یعنی سوریه، فلسطین و فنیقیه نیز سرتسلیم پیش نهادند و به حوزه حکومتی اضافه شدند. رفتار کوروش پس از فتح بابل جایگاهخاصی بین باستان شناسان و حتی حقوقدانان دارد.
او یهودیان را آزاد کرد و ضمن مسترد داشتن کلیه اموالی که بختالنصر (نبوکد نصر) پادشاه مقتدر بابِل در فتح اورشلیم از هیکل سلیمان به غنیمتگرفته بود، کمک های بسیاری از نظر مالی و امکانات به آنان نمود تا بتوانند بهاورشلیم بازگردند و دستور بازسازی هیکل سلیمان را صادر کرد و به همین خاطر در بینیهودیان به عنوان منجی معروف گشت که در تاریخ یهود و در تورات ثبت است علاوه بر اینبه همین دلیل دولت اسرائیل از کوروش قدردانی کرده و یادش را گرامی داشته است.
پس از مرگ کورش، فرزند ارشد او کمبوجیه به سلطنت رسید. وی،هنگامی که قصد لشگرکشی به سوی مصر را داشت، از ترس توطئه، دستور قتل برادرش بردیارا صادر کرد.{ولی بنا به کتاب سرزمین جاوید از باستانی پاریزی(کمبوجیه به دلیل بیاحترامی فرعون به مردم ایران وکشتن ۱۵ ایرانی به مصر حمله کرد که بردیا که در طولجنگ در ایران به سر میبرد برای انکه با کمبوجیه که برادر دوقلوی او بود اشتباه نشودبا پنهان کردن خود از مردم به وسیله نقابی از خیانت به برادرش امتناع کرد ولیگویمات مغ با کشتن بردیه و شایعه کشته شدن کمبوجیه و با پوشیدن نقاب بر مردم ایرانتا مدت کوتاهی پادشاهی کرد.)}
در راه بازگشت کمبوجیه از مصر، یکی از موبدان دربار به نامگئومات مغ، که شباهتی بسیار به بردیا داشت، خود را به جای بردیا قرار داده و پادشاهخواند.
کمبوجیه با شنیدن این خبر در هنگام بازگشت، یک شب و به هنگامباده نوشی خود را با خنجر زخمی کرد که بر اثر همین زخم نیز درگذشت.
کورش به جز این دو پسر، دارای سه دختر به نام های آتوسا وآرتیستون و مروئه بود که آتوسا بعدها با داریوش اول ازدواج کرد و مادر خشایارشا،پادشاه قدرتمند ایرانی شد.
آتوسا دختر کوروش است. داریوش بزرگ با پارمیدا و آتوسا ازدواجکرد که داریوش بزرگ از آتوسا صاحب پسری بنام خشیارشا شد.
کوروش در آخرین نبرد خود به قصد سرکوب قوم ایرانی تبار سکا کهبا حمله به نواحی مرزی ایران به قتل و غارت می پرداختند (و بنابرروایتی ملکه شان بهنام تهم رییش، از ازدواج با کوروش امتناع ورزیده بود[نیازمند منبع]), به سمت شمالشرقی کشور حرکت کرد میان مرز ایران و سرزمین سکاها رودخانه ای بود که لشگریان کورشباید از آن عبور می کردند. (کوروش در استوانه حقوق بشر می گوید: هر قومی که نخواهدمن پادشاهشان باشم من مبادرت به جنگ با آنها نمیکنم.)این به معنی دمکراسی و حقانتخاب هست. پس نمی توان دلیل جنگ کوروش با سکا ها را نوعی دلیل شخصی بین ملکه وکوروش دید چون این مخالف دمکراسی کوروش هست. و اما جنگ با سکا به دلیل تعرض سکاهابه ایران و غارت مال مردم بود.}. هنگامی که کورش به این رودخانه رسید، تهم رییشملکه سکاها به او پیغام داد که برای جنگ دو راه پیش رو دارد. یا از رودخانه عبورکند و در سرزمین سکاها به نبرد بپردازند و یا اجازه دهند که لشگریان سکا از رودعبور کرده و در خاک ایران به جنگ بپردازند.
کورش این دو پیشنهاد را با سرداران خود در میان گذاشت. بیشترسرداران ایرانی او، جنگ در خاک ایران را برگزیدند، اما کرزوس امپراتور سابق لیدی کهتا پایان عمر به عنوان یک مشاور به کورش وفادار ماند، جنگ در سرزمین سکاها راپیشنهاد کرد. استدلال او چنین بود که در صورت نبرد در خاک ایران، اگر لشگر کورششکست بخورد تمامی سرزمین در خطر می افتد و اگر پیروز هم شود هیچ سرزمینی را فتحنکرد.
در مقابل اگر در خاک سکاها به جنگ بپردازند، پیروزی ایرانیان بافتح این سرزمین همراه خواهد بود و شکست آنان نیز تنها یک شکست نظامی به شمار رفته وبه سرزمین ایران آسیبی نمی رسد.
کورش این استدلال را پذیرفت و از رودخانه عبور کرد. پیامد ایننبرد کشته شدن کورش و شکست لشگریانش بود.
تهم رییش سر بریده کوروش را در ظرفی پر از خون قرار داد و چنینگفت: «تو که با عمری خونخواری سیر نشده ای حالا آنقدر خون بنوش تا سیراب شوی»
پس از این شکست، لشگریان ایران با رهبری کمبوجیه، پسر ارشد کورشبه ایران بازگشتند. طبق کتاب «کوروش در عهد عتیق و قرآن مجید» نوشته دکتر فریدونبدره ای و از انتشارات امیر کبیر کوروش در این جنگ کشته نشده و حتی پس از این نیزبا سکاها جنگیده است. منابع تاریخی معتبر در کتاب یادشده معرفی شده است.
▪ استوانه کوروش
استوانه کوروش بزرگ، یک استوانهٔ سفالین پخته شده، به تاریخ۱۸۷۸میلادی در پی کاوش در محوطهٔ باستانی بابِل کشف شد. در آن کوروش بزرگ رفتارخود با اهالی بابِل را پس از پیروزی بر ایشان توسط ایرانیان شرح داده است.
این سند به عنوان «نخستین منشور حقوق بشر» شناخته شده، و به سال۱۹۷۱میلادی، سازمان ملل آنرا به تمامی زبانهای رسمی سازمان منتشر کرد.
نمونهٔ بدلی این استوانه در مقر اصلی سازمان ملل در شهر نیویورکنگهداری می شود.
▪ ذوالقرنین
درباره شخصیت ذوالقرنین که در کتابهای آسمانی یهودیان، مسیحیانو مسلمانان از آن سخن به میان آمده، چندگانگی وجود دارد و این که به واقع ذوالقرنینچه کسی است به طور قطعی مشخص نشده است.
کوروش سردودمان هخامنشی، داریوش بزرگ، خشایارشا، اسکندر مقدونیگزینه هایی هستند که جهت پیدا شدن ذوالقرنین واقعی درباره آنها بررسی هایی انجامشده، اما با توجه به اسناد و مدارک تاریخی و تطبیق آن با آیه های قرآن، تورات، وانجیل تنها کوروش بزرگ است که موجه ترین دلایل را برای احراز این لقب دارا می باشد. شماری از فقهای معاصر شیعه نیز کوروش را ذوالقرنین می دانند. آیت الله طباطبایی،آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله صانعی از معتقدان این نظرهستند.
|
تبادل
لینک هوشمند
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
<-PollName->
